Bij ongeveer 30% van de stellen waarbij de zwangerschap uitblijft, is een van de meest voorkomende oorzaken de verminderde vruchtbaarheid van de man. In de meeste gevallen gaat het niet om algehele onvruchtbaarheid, maar om verminderde vruchtbaarheid. Er is dus nog wel een kans op een baby, alleen is hier wat medische hulp bij nodig. Vaak komt de verminderde vruchtbaarheid van de man door slechte zaadkwaliteit, bijvoorbeeld door een stoornis in de zaadproductie. Lees hier meer over de oorzaken, de zaadproductie en behandelingen.
Oorzaken van verminderde vruchtbaarheid van de man
Om een eitje te bevruchten moet een zaadcel van goeden huize komen. Niet alleen de weg naar een eitje is vol gevaren en vergt flink wat uithoudingsvermogen, de zaadcel moet ook snel zijn én sterk genoeg zijn om de eicel binnen te dringen. Dit vraagt om topkwaliteit en dat moet je als man maar net voor elkaar krijgen.
Het is dus helemaal niet vreemd dat het soms niet lukt, omdat de kwaliteit van het zaad nu eenmaal niet optimaal is. En wanneer het niet optimaal is, zorgt dat voor verminderde vruchtbaarheid van de man.
Vaak is dit te wijten aan stoornissen in de zaadproductie. Ook kan het zijn dat er te weinig zaadcellen worden aangemaakt (kwantiteit).
Lees ook: Hoe lang kan sperma overleven in het lichaam van de vrouw?
Andere oorzaken van verminderde vruchtbaarheid van de man
- Het sperma bevat weinig tot geen levende zaadcellen.
- Er is sprake van traag zaad; de zaadcellen bewegen niet genoeg waardoor ze nooit een eicel kunnen binnendringen.
- De man heeft vroeger een ontsteking gehad in de zaad- of bijballen. Dit komt wel eens voor bij mannen die vroeger de bof hebben gehad.
- Bestraling of een chemokuur kan de zaadproductie aantasten en vruchtbaarheid verminderen.
- De man maakt antistoffen aan tegen zijn eigen zaadcellen.
- Er is sprake van een hormonale stoornis wat de zaadproductie negatief beïnvloed.
- Er is geen zaadleider aanwezig of de zaadleider is afgesloten.
- Een ejaculatiestoornis (stoornis bij het klaarkomen).
- De zaadballen zijn niet of niet goed ingedaald.
- Er zit een spatader in de balzak (varicocèle). Hierdoor is de temperatuur in de balzak te hoog wat de zaadkwaliteit aantast.
- De man werkt met bepaalde chemische stoffen of in een warme omgeving wat een te hoge temperatuur in de balzak tot gevolg heeft.
- Roken, drugs, alcohol, overgewicht en ongezonde voeding kunnen ook de kwaliteit van het zaad negatief beïnvloeden.
- Erfelijke factoren. Soms is verminderde vruchtbaarheid bij de man helaas erfelijk. Dit kan middels een bloedonderzoek achterhaald worden. Er is dan sprake van een afwijking in de chromosomen.
Let ook op met Glijmiddel gebruiken en zwanger worden!
Wanneer krijg je een doorverwijzing?
Zijn jullie actief aan het proberen om zwanger te worden en lukt dit niet, dan kunnen jullie naar de huisarts gaan. Doorgaans moet je een jaar lang zelf proberen om zwanger te worden voordat de huisarts wat onderzoeken gaat verrichten. Zwanger worden heeft soms gewoon tijd nodig, ook wanneer jullie beide gezond zijn. Kijk hier voor zwanger worden tips.
Is het na een jaar actief proberen nog niet gelukt, dan zal de huisarts allereerst nagaan of jullie alles hebben geprobeerd om natuurlijk zwanger te worden. Denk aan inzicht hebben in de menstruatiecyclus, op de juiste momenten gemeenschap hebben etc.
Na dit gesprek kan de huisarts jullie doorverwijzen naar een gynaecoloog of de huisarts doet eerst zelf onderzoek. Als uit het onderzoek blijkt dat de kans op een natuurlijke zwangerschap lager is dan 30%, dan worden jullie doorverwezen naar een gynaecoloog of fertiliteitsarts. Ligt de kans tussen de 30 en 40% dan zal met jullie overlegd worden wat jullie willen: of zelf nog even proberen, of doorverwezen worden. Is de kans 40% of groter dan is het advies waarschijnlijk zelf nog proberen.
Standaard onderzoek bij een man naar vruchtbaarheid
Bij een mogelijke verminderde vruchtbaarheid van de man wordt altijd eerst het zaad onderzocht, zodat bekeken kan worden hoe de zaadproductie is. Het zaad wordt beoordeeld op kwaliteit en kwantiteit (hoeveelheid). De kwaliteit van het zaad is niet elke dag hetzelfde, om die reden is de kans groot dat de man een paar keer het zaad moet inleveren.
In de meeste gevallen kan de man thuis het ‘zaad verzamelen’ door masturbatie. Voordat het zaad wordt ingeleverd mag de man 3 tot 5 dagen geen zaadlozing hebben gehad. Na een succesvolle masturbatie moet het zaad binnen 2 uur naar het ziekenhuis worden gebracht in een daarvoor bestemd potje. Om afkoeling te voorkomen moet het potje tegen het lichaam aan vervoerd worden.
Het kan ook zo zijn dat alles in het ziekenhuis moet gebeuren.
Het zaad van de man wordt getest op
-
Kwantiteit
Om een eicel te bevruchten is er een goede hoeveelheid zaadcellen nodig. Om de hoeveelheid te meten, wordt gekeken hoeveel zaadcellen er per milliliter zitten en door het totale sperma.
-
Beweeglijkheid
Om een eicel te bevruchten, moeten de zaadcellen er wel zien te komen en hierbij geldt: alleen de sterkste en/of snelste overleven. Om de beweeglijkheid te bepalen wordt er gekeken naar de manier van bewegen.
Gezonde cellen bewegen in een rechte lijn, er zijn ook zaadcellen die in diverse richtingen bewegen, zaadcellen die niet echt vooruit komen maar wel met hun staart bewegen en zaadcellen die totaal niet bewegen.
-
Kwaliteit
De zaadproductie is van slechte kwaliteit als veel zaadcellen bij de ejaculatie al dood zijn of wanneer veel zaadcellen een afwijkende vorm hebben.
Vervolgens wordt er gekeken naar VCM. Dit staat voor volume (hoeveelheid sperma), concentratie (hoeveelheid per milliliter) en motiliteit (goede beweeglijkheid). De VCM wordt berekend door: volume x concentratie x motiliteit.
Als de VCM kleiner is dan 3 miljoen, is er sprake van afwijkend sperma. Het sperma wordt dan na een paar weken opnieuw getest om te bekijken of de resultaten dan weer afwijkend zijn of dat het toeval was. De kwaliteit van zaad is namelijk niet altijd hetzelfde. Het kan dus gebeuren dat de kwaliteit een andere keer wel goed is.
Is de kwaliteit weer afwijkend dan kan bekeken worden of de man zelf iets kan ondernemen om de oorzaken van verminderde vruchtbaarheid van de man aan te pakken. Denk aan afvallen, stoppen met roken, stoppen met drugs of minderen met alcohol. Ook sauna’s vermijden en geen hete baden nemen kan het verschil maken. Mocht dit niet baten dan zijn er diverse behandelmogelijkheden.
Behandeling verminderde vruchtbaarheid van de man
Mochten er dusdanige afwijkingen zijn in de zaadproductie dat behandeling nodig is, dan zal de arts met jullie de mogelijkheden bespreken.
-
IUI (Intra-Uteriene Inseminatie)
Zaadcellen worden bij de IUI behandeling direct in de baarmoeder gespoten. Voorafgaand worden de zaadcellen bewerkt. Uit een zaadlozing worden de meest beweeglijke zaadcellen gescheiden van de rest. Dit proces wordt ‘opwerken’ genoemd.
-
IVF (In-vitro Fertilisatie)
Ook bij IVF wordt het zaad opgewerkt. Vervolgens worden de zaadcellen en eicel in een kweekschaaltje bij elkaar gebracht.
-
ICSI (Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie)
Wanneer de kwaliteit van het zaad zeer slecht is, kan ICSI ingezet worden om de verminderde vruchtbaarheid van de man aan te pakken. Bij deze behandeling wordt 1 goede spermacel geïnjecteerd in de eicel.
-
KID (Kunstmatige Inseminatie met Donorzaad)
Als de man onvruchtbaar is kan KID behandeling een mogelijkheid zijn. De eicel wordt dan kunstmatig bevrucht met het zaad van een donor.
-
MESA en PESA
Als er sprake is van een ejaculatiestoornis, waarbij de zaadleider geblokkeerd is of ontbreekt kan via deze behandelingen zaad uit de bijbal behaald worden. Vervolgens vindt de bevruchting via ICSI plaats.
Lees ook: Als zwanger worden niet lukt! Wat nu?
